Park Krajobrazowy Orlich Gniazd jest jednym z bardziej zróżnicowanych obszarów pod względem geomorfologii oraz rodzajów siedlisk. Jest to obszar cenny przyrodniczo, krajobrazowo, kulturowo i historycznie.
Otwarte przestrzenie, wzgórza zakończone charakterystycznymi wapiennymi ostańcami skalnymi, suche doliny krasowe, mnogość jaskiń, bogactwo przyrodnicze oraz liczne ruiny jurajskich warowni stanowią swoisty rys panoramy tej krainy.
Przemiany społeczno – ekonomiczne, drugiej połowy XX wieku, spowodowały, że coraz bardziej zauważalna stała się ekspansja zbiorowisk leśnych i zaroślowych. W wyniku zaniechania rolniczego użytkowania terenu oraz pozyskiwania drewna, jako paliwa odnawialnego, doszło do zanikania swoistych wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Skały metr po metrze były nieubłaganie zasłaniane przez krzewy i las. Ponadto, wspólnie z dawnym krajobrazem, pomału odchodziła też pamięć o tradycjach mieszkającej tu od pokoleń ludności. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat zanikały wyjątkowe cechy tych miejsc, kształtowane przez setki lat w wyniku splatania się procesów naturalnych i kulturowych. Celem ochrony i zachowania wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych PKOG w 2020 roku, w ramach udzielonego wsparcia z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, wykonano działania czynnej ochrony przyrody. Wypasem zwierząt gospodarskich objęto obszary ciepłolubnej roślinności – murawy kserotermiczne (Festuco – Brometea), reprezentujące chronione siedlisko o kodzie 6210. Wypas, czyli selektywne zgryzanie przez owce i kozy, to podstawa najlepszej ochrony. Zwierzęta wybierają rośliny miękkolistne, omijając te o budowie kseromorficznej. Praca naszych „ekologicznych kosiarek” prowadzi do uregulowania składu gatunkowego i wzrostu różnorodności biologicznej siedlisk kserotermicznych, odtworzenia unikatowego krajobrazu oraz przywrócenia kultury i tradycji tego regionu.
Działaniem łącznie objęto areał około 115,1 ha, w tym obszary Projektu LIFE11 NAT/PL/000432. Wypas owiec i kóz prowadzono w: Trzebniowie, Suliszowicach, Łutowcu, Gorzkowie, Ludwinowie, Łutowcu, Ryczowie, Niegowonicach, Olsztynie, Niegowie, Rzędkowicach, Piasecznie, Morsku, Smoleniu, Zaborzu, Mstowie, Zdowie, Strzegowie.
ZPKWŚ od kilkudziesięciu lat realizuje różnorodne i w różnej skali zadania z zakresu czynnej ochrony przyrody. Realizowane przedsięwzięcia to programy ochrony wartości przyrodniczych i krajobrazowych oraz działania mające na celu zachowanie dziedzictwa kulturowego regionu.
Fot. 1 Ryczów – powierzchnia przy cmentarzu
Fot. 2 Ryczów – wzgórze Grochowiec
Fot. 3 Łutowiec
Fot. 4 Olsztyn – Góry Towarne
Fot. 5 Olsztyn – Skałki Małe i Duże
Fot. 6 Olsztyn – Statkowa Górka
Fot. 7 Niegowonice – wzgórze Kromołowiec
Fot. 8 Kozioł „Bazyl” na wypasie w Piasecznie
Fot. 9 „Ekologiczne kosiarki”
Fot. 10 Siedlisko o kodzie 6210
Fot. 11. Murawa kserotermiczna
Fot. 12 Macierzanka (Thymus sp.) na półkach skalnych w Łutowcu