Park Krajobrazowy Beskidy Małego utworzony został w 1998 roku Rozporządzeniem Nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16 czerwca 1998 r., w celu zachowania i upowszechniania wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Beskidu Małego w warunkach zrównoważonego rozwoju i racjonalnego gospodarowania. Powierzchnia Parku wynosi 257,70 km2. Wokół Parku utworzono strefę ochronną o powierzchni 222,53 km2. Po reformie administracyjnej w 1999 r. cześć Parku Krajobrazowego Beskidu Małego (165,40 km2) i jego otuliny (102,43 km2) znalazły się w województwie śląskim, a pozostała część w województwie małopolskim.
Położenie
Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości ok. 35 km i szerokości 12 km. Geograficznie położony jest w makroregionie Beskidów Zachodnich. Od północy ograniczony jest przez Pogórze Śląskie oraz częściowo przez Pogórze Wielickie, a jego południowa część sąsiaduje z Pasmem Pewelskim i Kotliną Żywiecką. Na wschodzie dolina Skawy oddziela go od Beskidu Makowskiego, na zachodzie zaś Brama Wilkowicka oddziela go od Beskidu Śląskiego. Beskid Mały podzielony jest na dwie części w wyniku powstania przełomu rzeki Soły wraz z trzema zbiornikami zaporowymi w Czańcu, Porąbce i Tresnej. Mniejsza powierzchniowo część (zachodnia) to Pasmo Magurki Wilkowickiej z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.). Część większa (wschodnia) to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.) znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna Beskidu Małego została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę drobnoziarnistą, o zabarwieniu lekko niebieskim lub zielonym.
Skały te są dość twarde i odporne na procesy wietrzenia. Poukładane ukośnie warstwy piaskowca leżą na przemian z warstwami łupków. W południowej części Beskidu Małego wąski pas tworzą piaskowce, wapienie i łupki warstw istebniańskich. Wszystkie te utwory pochodzą z górnej kredy. Sporadycznie można spotkać eoceńskie łupki pstre i łupki z piaskowcami krośnieńskimi. Mniejszą rolę pełnią utwory czwartorzędowe. Utwory zwietrzelinowe pochodzenia czwartorzędowego pokrywają skały. Dna dolin są okryte osadami rzecznymi żwirowymi. W nielicznych miejscach tj. w korytach cieków wodnych, w kamieniołomach i na grzbietach górskich można zobaczyć podłoże skalne. Dużą atrakcję turystyczną stanowią skały istebniańskie przybierające różne ciekawe kształty.
Pod względem przyrodniczym i poznawczym na szczególną uwagę zasługują jaskinie Beskidu Małego powstałe w wyniku procesów osuwiskowych, tektonicznych i w mniejszym stopniu wietrzenia w gruboławicowych piaskowcach godulskich. Niektóre z nich zostały objęte ochroną pomnikową: Jaskinia Czarne Działy 1, Jaskinia Czarne Działy 2, Wietrzna Dziura, Grota Komonieckiego. Charakterystycznym elementem krajobrazu parku są również występujące tu formy skałkowe, które w wielu przypadkach posiadają wysokie walory naukowe, edukacyjne i dydaktyczne.
Wody
Obszar Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i jego otuliny (po stronie województwa śląskiego i małopolskiego) charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Park położony jest w dorzeczu rzeki Wisły i zlewisku Morza Bałtyckiego. Sieć rzeczną tworzą tu główne rzeki: Biała, Soła i Skawa płynące z południa na północ, wraz z prostopadle do nich płynącymi potokami górskimi. Wyjątek stanowi Wieprzówka, która ma przebieg południkowy. Soła, Skawa i Biała to główne cieki Beskidu Małego, które w suchych okresach zasilane są głównie przez wody gruntowe, a w pozostałych okresach przez wody z opadów deszczu i roztopowe. Ściśle związane z tym są wahania stanów wód, niejednokrotnie bardzo gwałtowne. Wody podziemne w Beskidzie Małym występują zarówno w utworach czwartorzędowych, jak i w kredowych utworach fliszowych.
Kształtowanie się poziomu wód gruntowych i ich reżimu uzależnione jest od warunków geologicznych, rzeźby terenu, a przede wszystkim od rodzaju i grubości pokryw zwietrzelinowych oraz intensywności i rozkładu opadów atmosferycznych w czasie na danym obszarze.
Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły. Kaskadę tworzą: zbiornik w Porąbce zwany Jeziorem Międzybrodzkim (wybudowany w 1936 r.) oraz zbiorniki w Tresnej (Jezioro Żywieckie) i w Czańcu (oddane do użytku w latach 60. XX w.). Są to zbiorniki pełniące funkcje retencyjne, przeciwpowodziowe oraz rezerwuary wody pitnej. Poza tym zbiornik w Porąbce stanowi także źródło energii elektrycznej. Wody z tego zbiornika pompowane są również do sztucznego zbiornika na górze Żar, który jest jednym z elementów elektrowni szczytowo-pompowej. Bazą zaopatrzenia ludności w wodę pitną w dolinach są wody występujące w utworach czwartorzędowych, natomiast na pozostałych terenach wykorzystywane są wody źródeł położonych na stokach, bądź też wody wyższych partii potoków ujęte w system wodociągów gospodarczych.
Szata roślinna
Krajobraz Beskidu Małego, tak jak i pozostałej części Beskidów Zachodnich, został znacznie przekształcony w wyniku wielowiekowej działalności człowieka. Na obszarze Parku dominują dwa piętra roślinne: pogórza oraz regla dolnego. Piętro pogórza do wysokości ok. 550 m n.p.m. zostało niemalże w całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Niegdyś najbardziej rozpowszechniony tutaj grąd obecnie występuje w postaci nielicznych płatów w trudno dostępnych wąwozach i jarach. Świerk pospolity oraz sosna zwyczajna zostały sztucznie wprowadzone w ww. zbiorowiska. Piętro regla dolnego (550-930 m n.p.m.) pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami, z wyraźną przewagą nasadzonych przez człowieka świerczyn.
Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe. Na północnych stokach spotykana jest dość często żyzna buczyna karpacka (420 m n.p.m.), która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Buczyny bardzo malowniczo prezentują się w porze jesiennego przebarwienia liści. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego. Jedynie na szczycie Madohory występuje świerczyna o charakterze górnoreglowym. Ciekawostką jest występowanie w grzbietowych partiach regla dolnego skarłowaciałych buczyn kwaśnych, obecnie z przewagą świerka (55 %) oraz buka (30 %), jodły (10 %) i modrzewia (3 %).
Unikatowym zbiorowiskiem Parku Krajobrazowego Beskidu Małego jest jaworzyna karpacka. W dobrze rozwiniętym runie ww. zbiorowiska dominuje parzydło leśne.
W rejonach źródliskowych, u podnóży zboczy oraz w dolinach potoków występują płaty olszyny bagiennej. Na obrzeżach lasów, na skarpach czy na miedzach śródpolnych spotykane są zarośla ze śliwą tarniną, dziką różą oraz innymi gatunkami krzewów. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków. Beskid Mały charakteryzuje się stosunkowo dużym udziałem roślin górskich (10%). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie wielu gatunków podlegających ochronie ścisłej i ochronie częściowej.
Na terenie Parku Beskidu Małego i jego otuliny stwierdzono ok. 40 gatunków ssaków. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarna i jeleń, dość rzadkie są większe drapieżniki takie jak: ryś, wilk, czy niedźwiedź brunatny.
Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i leśna, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy np. mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską, a także jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego.
Największym gryzoniem na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego jest bóbr europejski. Badania ornitofauny wykazały występowanie 111 gatunków ptaków lęgowych, w tym 6 gatunków drapieżników dziennych m.in. kobuza i trzmielojada, a także 6 gatunków dzięciołów, bociana czarnego, pójdźki i zimorodka. Przeważającą grupą wśród ptaków są jednak wróblowate. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę, żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Stwierdzono także występowanie 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb.
Formy ochrony przyrody
Rezerwaty przyrody
Fragmenty dobrze zachowanych drzewostanów występujące na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego zostały objęte ochroną rezerwatową:
- Szeroka w Beskidzie Małym – rezerwat leśny, pow. 49,51 ha, powołany w 1960 roku. Obejmuje stoki południowe góry Kocierz rozcięte doliną Cisowego Potoku (650-820 m n.p.m.). Rezerwat powołano w celu ochrony 190-letniego dolnoreglowego lasu pochodzenia naturalnego. Prawie całą powierzchnię rezerwatu porasta fitocenoza żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Jedynie niewielką powierzchnię w partiach grzbietowych zajmuje płat kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum. Niektóre z drzew osiągają znaczne rozmiary oraz wiek 200–250 lat.
- Zasolnica – rezerwat o powierzchni 16,65 ha, utworzony w 1973 roku na wschodnich, opadających ku dolinie Soły (320-480 m n.p.m.) zboczach Zasolnicy. Rezerwat obejmuje fragment 130-letniej buczyny karpackiej, jednak drzewa osiągają tu nawet 200-250 lat. Fitocenozy leśne rezerwatu należą do trzech zespołów roślinnych. Stoki o ekspozycji wschodniej zajmuje płat żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Na stokach o ekspozycji południowo-wschodniej w wyższych położeniach występuje fitocenoza kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum a niżej położone siedliska zajmuje grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum. Zbiorowiska te są typowe dla piętra regla dolnego w Polsce, a na terenie opisywanego obiektu dobrze zachowane. Dolne partie zbocza porasta fitocenoza grądu, w którego runie spotkać można rośliny chronione.
- Madohora – rezerwat leśny, pow. 71,81 ha, utworzony w 1960 roku, chroni szczytowe partie jednego z najwyższych szczytów Beskidu Małego - Madohory (650-935 m n.p.m.). Celem jego utworzenia było zachowanie naturalnych zespołów leśnych oraz licznie występujących wychodni skalnych. Na terenie rezerwatu występują fitocenozy 4 zespołów leśnych. Północną część rezerwatu zajmują płaty żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum oraz kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum. Na południowych stokach Madohory wchodzących w skład rezerwatu największe powierzchnie zajmuje fitocenoza dolnoreglowego boru jodłowo świerkowego Abieti-Piceetum. W szczytowych partiach Madohory, w przedziale wysokości 800-920 m n.p.m., na stromym stoku o nachyleniu 40o, ekspozycji północnej, w miejscu, gdzie pokrywa śnieżna charakteryzuje się znaczną trwałością, występuje niewielki płat świerczyny górnoreglowej Plagiothecio-Piceetum.
Pomniki przyrody
Na obszarze Parku ochroną pomnikową objęto kilka interesujących obiektów. Jednym z najbardziej znanych i stosunkowo łatwo dostępnych pomników jest Jaskinia (Grota) Komonieckiego, która znajduje się na zachodnich zboczach Pośredniego Gronia. Jest to nisza skalna uformowana na jednym z progów górskiego potoku. W okresie wczesnowiosennym jaskinia ta wygląda szczególnie malowniczo ze względu na strop, który pokryty jest soplami lodowymi, sięgającymi niekiedy do spągu.
Interesująca, choć również niewielka, jest jaskinia Wietrzna Dziura o długości 33m, zlokalizowana pomiędzy Magurką Wilkowicką, a Czuplem. Pomnikami przyrody nieożywione są również Jaskinie Czarne Działy 1 i 2 oraz efektowna baszta skalna zwana „Zbójnickim oknem”.
Stanowiska dokumentacyjne
Na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego w 2010 r. zostało powołane również stanowisko dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Groniu”. Ten niezwykle efektowny labirynt skalistych rowów rozpadlinowych o głębokości do 12 m stanowi jedną z największych osobliwości przyrodniczych w Beskidach.
Natura 2000
Część parku została objęta ochroną w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jako specjalny obszar ochrony siedlisk – SOO. Celem N2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Drugim jej celem jest ochrona różnorodności biologicznej.
Ochroną w ramach sieci N2000 (Kod obszaru: PLH240023 | Rodzaj ochrony: Dyrektywa siedliskowa) objęto m.in. rejon Czupla i Magurki Wilkowickiej, Wielkiej Cisowej Grapy, Czarnych Działów, Madohory, Zasolnicy oraz Gaików.
Walory kulturowe
Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych. Od północy i północnego wschodu przybywały tu grupy polskie - Krakowiacy i Sandomierzanie; od południa grupy ludności spisko-niemieckiej; natomiast wzdłuż łuku Karpat przemieszczały się od XIII wieku fale migracji wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z napływających tu grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją architekturę, wynikające z wcześniejszych kontaktów i doświadczeń: Wołosi np. przybyli tu bogatsi o doświadczenia i wpływy tych grup ludności, z którymi przyszło im się spotkać wcześniej. Według badań to właśnie w Beskidach Zachodnich złożony został depozyt owej góralskiej, pasterskiej kultury w stosunkowo mało zmienionej postaci. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się zatem i do tego, że zachowało się tu szczególnie wiele form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej.
Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach - „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są przede wszystkim w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
Osobliwością etnograficzną Beskidu Małego są pozostałości dawnych szop, letniaków i szałasów wykorzystywanych podczas gospodarki rolno-pasterskiej. Budynki te budowane były w znacznej mierze z pozyskiwanego w okolicy kamienia. Kamienne bloki o wymiarach ok. 40x10x10 cm układano jeden na drugim nie używając przy tym zaprawy wiążącej. Budowane w ten sposób ściany, pod naporem ciężaru kamiennych płyt, były stabilne i trwałe. Pozostałości takich budynków, które przetrwały do dzisiejszych czasów w różnym stanie, spotkać możemy m.in. w rejonie Przykrzycy, Międzybrodzia Żywieckiego czy Czernichowa.
Park Krajobrazowy Beskidy Małego utworzony został w 1998 roku Rozporządzeniem Nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16 czerwca 1998 r., w celu zachowania i upowszechniania wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Beskidu Małego w warunkach zrównoważonego rozwoju i racjonalnego gospodarowania. Powierzchnia Parku wynosi 257,70 km2. Wokół Parku utworzono strefę ochronną o powierzchni 222,53 km2. Po reformie administracyjnej w 1999 r. cześć Parku Krajobrazowego Beskidu Małego (165,40 km2) i jego otuliny (102,43 km2) znalazły się w województwie śląskim, a pozostała część w województwie małopolskim.
Położenie
Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości około. 35 km i szerokości 12 km. Geograficznie położony jest w makroregionie Beskidów Zachodnich. Od północy ograniczony jest przez Pogórze Śląskie oraz częściowo przez Pogórze Wielickie, a jego południowa część sąsiaduje z Pasmem Pewelskim i Kotliną Żywiecką. Na wschodzie dolina Skawy oddziela go od Beskidu Makowskiego, na zachodzie zaś Brama Wilkowicka oddziela go od Beskidu Śląskiego. Beskid Mały podzielony jest na dwie części w wyniku powstania przełomu rzeki Soły wraz z trzema zbiornikami zaporowymi w Czańcu, obszar Parku podzielony jest na dwirąbce części Tresnej. Mniejsza powierzchniowo,zachodnia część (zachodnia) to Pasmo Magurki Wilkowickiej i Czupla, z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.). Część większa, (wschodnia,) to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.), znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna ParBeskidu Małego została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej, w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę drobnoziarnistą, o zabarwieniu lekko niebieskim lub zielonym. Dużą atrakcję turystyczną stanowią stosunkowo licznie występujące formy skalne, w postaci ambon czy baszt skalnych oraz jaskinie, powstałe głównie w wyniku procesów osuwiskowych i tektonicznych.
Skały te są dość twarde i odporne na procesy wietrzenia. Poukładane ukośnie warstwy piaskowca leżą na przemian z warstwami łupków. W południowej części Beskidu Małego wąski pas tworzą piaskowce, wapienie i łupki warstw istebniańskich. Wszystkie te utwory pochodzą z górnej kredy. Sporadycznie można spotkać eoceńskie łupki pstre i łupki z piaskowcami krośnieńskimi. Mniejszą rolę pełnią utwory czwartorzędowe. Utwory zwietrzelinowe pochodzenia czwartorzędowego pokrywają skały. Dna dolin są okryte osadami rzecznymi żwirowymi. W nielicznych miejscach tj. w korytach cieków wodnych, w kamieniołomach i na grzbietach górskich można zobaczyć podłoże skalne. Dużą atrakcję turystyczną stanowią skały istebniańskie przybierające różne ciekawe kształty.
Pod względem przyrodniczym i poznawczym na szczególną uwagę zasługują jaskinie Beskidu Małego powstałe w wyniku procesów osuwiskowych, tektonicznych i w mniejszym stopniu wietrzenia w gruboławicowych piaskowcach godulskich. Niektóre z nich zostały objęte ochroną pomnikową: Jaskinia Czarne Działy 1, Jaskinia Czarne Działy 2, Wietrzna Dziura, Grota Komonieckiego. Charakterystycznym elementem krajobrazu parku są również występujące tu formy skałkowe, które w wielu przypadkach posiadają wysokie walory naukowe, edukacyjne i dydaktyczne.
Wody
Obszar Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i jego otuliny (po stronie województwa śląskiego i małopolskiego) charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. GPark połówożonymi jest w dorzeczu rzekami Wisły i zlewisku Morza Bałtyckiego. Sieć rzeczną tworzą tu główne rzeki: Biała, Soła i Skawa płynące z południa na północ, wraz z prostopadle do nich płynącymi potokami górskimi. NWyjątek stanowi Wieprzówka, która odcinkuma przebieg południkiowy. Sołya, między ŻySkawcema i KętamBi, powstała system zbiornik główne zaporowych,ieki tzw. KaBeskaidau SoMałyego, którąe tworzą: zbiornik w Tsuchych okresach zasilanej(Jsą głównie przezioroŻwody gruntowieckie), zbiornika w Ppozostałych okresach przez wody z opadów deszczu i roztopowe. Ściśle zwiąbczane (Jz tym są wahania stanów wód, niezijednokrotnie Miębardzo gwałtowne. Wodybr podzkie) oraz zbiormnike w Czańcu (JBezioro Czaniecskie). Na sdzczycie Góry ŻMar wybudowano rozległym występują zbiarówno w utwornikach czwartodny, brzędący częścią elektrownych, jak i w kredowych utworach fliszczytowo-pompowejych.
Kształtowanie się poziomu wód gruntowych i ich reżimu uzależnione jest od warunków geologicznych, rzeźby terenu, a przede wszystkim od rodzaju i grubości pokryw zwietrzelinowych oraz intensywności i rozkładu opadów atmosferycznych w czasie na danym obszarze.
Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły. Kaskadę tworzą: zbiornik w Porąbce zwany Jeziorem Międzybrodzkim (wybudowany w 1936 r.) oraz zbiorniki w Tresnej (Jezioro Żywieckie) i w Czańcu (oddane do użytku w latach 60. XX w.). Są to zbiorniki pełniące funkcje retencyjne, przeciwpowodziowe oraz rezerwuary wody pitnej. Poza tym zbiornik w Porąbce stanowi także źródło energii elektrycznej. Wody z tego zbiornika pompowane są również do sztucznego zbiornika na górze Żar, który jest jednym z elementów elektrowni szczytowo-pompowej. Bazą zaopatrzenia ludności w wodę pitną w dolinach są wody występujące w utworach czwartorzędowych, natomiast na pozostałych terenach wykorzystywane są wody źródeł położonych na stokach, bądź też wody wyższych partii potoków ujęte w system wodociągów gospodarczych.
Szata roślinna
Krajobraz ParBeskidu Małego, tak jak i pozostałej części Beskidów Zachodnich, został znacznie przekształcony w wyniku wielowiekowej działalności człowieka. -Na obszarze Parku dominują dwa piętra roślinne: pogórza (oraz regla dolnego. Piętro pogórza do wysokości ok. 550 m n.p.m.)przostawło niemalże w całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Niegdyś najbardziej rozpowszechniony tutaj grąd obecnie występuje w postaci nielicznych płatów w trudno dostępnych wąwozach i jarach. Świerk pospolity oraz sosna zwyczajna zostały sztucznie wprowadzone w ww. zbiorowiska. Piętro regla dolnego (powyżej 550-930 m n.p.m.) pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe, m.in. żyzna buczyna karpacka, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wyksztra��ciło sin�� w Beskidzie Małym piętro rzeglwagórnego, jedynieą naszczycie Madzonych przez człory występujieka świerczyna o charakterze górnoreglowym. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków (10% udział roślin górskich). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie 54 gatunków podlegających ochronie ścisłej i 10 ochronie częściowej. Dużym walorem jest występowanie aż 20 przedstawicieli storczykowatych m.in. kruszczyk błotny, storczyca kulista, storczyk męski i stoplamek plamisty (znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin ginących i zagrożonych w Polsce).
Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe. Na północnych stokach spotykana jest dość często żyzna buczyna karpacka (420 m n.p.m.), która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Buczyny bardzo malowniczo prezentują się w porze jesiennego przebarwienia liści. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego. Jedynie na szczycie Madohory występuje świerczyna o charakterze górnoreglowym. Ciekawostką jest występowanie w grzbietowych partiach regla dolnego skarłowaciałych buczyn kwaśnych, obecnie z przewagą świerka (55 %) oraz buka (30 %), jodły (10 %) i modrzewia (3 %).
Unikatowym zbiorowiskiem Parku Krajobrazowego Beskidu Małego jest jaworzyna karpacka. W dobrze rozwiniętym runie ww. zbiorowiska dominuje parzydło leśne.
W rejonach źródliskowych, u podnóży zboczy oraz w dolinach potoków występują płaty olszyny bagiennej. Na obrzeżach lasów, na skarpach czy na miedzach śródpolnych spotykane są zarośla ze śliwą tarniną, dziką różą oraz innymi gatunkami krzewów. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków. Beskid Mały charakteryzuje się stosunkowo dużym udziałem roślin górskich (10%). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie wielu gatunków podlegających ochronie ścisłej i ochronie częściowej.
Wybrane rzadkie gatunki roślin: storczyk męski, podkolan biały, mieczyk dachówkowaty, zanokcica północna, kruszczyk błotny, kukułka Fuchsa, paprotnik kolczysty, pokrzyk wilcza jagoda, śnieżyczka przebiśnieg, tojad lisi, gółka długoostrogowa, języcznik zwyczajny.
Świat zwierząt
Na obszaterzenie Parku Beskidu Małego i jego otuliny stwierdzono ok. 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych (w tym 6 gatunków ptaków drapieżnych dziennych), 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarna/>i jeleń., Ddość rzadkie są większe drapieżniki, takie jak: ryś, wilk, czy wilk. Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i le��na, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy, np. mroczka pódźnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską oraz jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego. Największym gryzoniem na terenie Parku jest bóbr europejski.
Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i leśna, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy np. mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską, a także jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego.
Największym gryzoniem na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego jest bóbr europejski. Badania ornitofauny wykazały występowanie 111 gatunków ptaków lęgowych, w tym 6 gatunków drapieżników dziennych m.in. kobuza i trzmielojada, a także 6 gatunków dzięciołów, bociana czarnego, pójdźki i zimorodka. Przeważającą grupą wśród ptaków są jednak wróblowate. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę, żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Stwierdzono także występowanie 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb.
Formy ochrony przyrody
Najcenniejstrong>Rezerwaty fprzyrody
Fragmenty dobrze zachowanych drzewostanów występujące na terenie Parku Krajobjętrazowego Beskidu Małegochronąw pzostaci 3 rezerwatów przyrody: „Szeroka”, „Buczyna na Zasolnicy”, „Madohora”. Z po��ród licznych pomników przyrody warto wymienić basztę skalną, tzw. „Zbójnickie Okno” oraz „Jaskinię Komonieckiego”, zlokalizowaną w rejonie potoku Dusica. Wyjątkowym miejscem na obszarze Parku jest objęte ochroną jrezerwako stanowiskoą:
- dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Gtrong>Szeroka w Beskiu”dzie Małym – labirynezerwat skalistych rowów rozpadlinowych, jaskiń, baszt i ścian skalnych. Część Parku objęto równie��ny, pocw. 49,51 hra, powołanąy w 1960 roku. Obejmuje stoki południowe góry Kocierz rozcięte doliną Cisowego Potoku (650-820 m n.p.m.). Rezerwat powołano w celu ochrony 190-letniego dolnoreglowego lasu pochodzenia naturalnego. Prawie całą powierzchnię rezerwatu porasta fitocenoza żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Jedynie niewielką powierzchnię w partiach grzbietowych zajmuroje płat kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum. Niektóre z drzew osiągają znacznec rozmi Natury oraz wiek 2000, jako ostoja siedliskowa (PLH –2450023) lat.
- Zasolnica – rezerwat o powierzchni 16,65 ha, utworzony w 1973 roku na wschodnich, opadających ku dolinie Soły (320-480 m n.p.m.) zboczach Zasolnicy. Rezerwat obejmuje fragment 130-letniej buczyny karpackiej, jednak drzewa osiągają tu nawet 200-250 lat. Fitocenozy leśne rezerwatu należą do trzech zespołów roślinnych. Stoki o ekspozycji wschodniej zajmuje płat żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Na stokach o ekspozycji południowo-wschodniej w wyższych położeniach występuje fitocenoza kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum a niżej położone siedliska zajmuje grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum. Zbiorowiska te są typowe dla piętra regla dolnego w Polsce, a na terenie opisywanego obiektu dobrze zachowane. Dolne partie zbocza porasta fitocenoza grądu, w którego runie spotkać można rośliny chronione.
- Madohora – rezerwat leśny, pow. 71,81 ha, utworzony w 1960 roku, chroni szczytowe partie jednego z najwyższych szczytów Beskidu Małego - Madohory (650-935 m n.p.m.). Celem jego utworzenia było zachowanie naturalnych zespołów leśnych oraz licznie występujących wychodni skalnych. Na terenie rezerwatu występują fitocenozy 4 zespołów leśnych. Północną część rezerwatu zajmują płaty żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum oraz kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum. Na południowych stokach Madohory wchodzących w skład rezerwatu największe powierzchnie zajmuje fitocenoza dolnoreglowego boru jodłowo świerkowego Abieti-Piceetum. W szczytowych partiach Madohory, w przedziale wysokości 800-920 m n.p.m., na stromym stoku o nachyleniu 40o, ekspozycji północnej, w miejscu, gdzie pokrywa śnieżna charakteryzuje się znaczną trwałością, występuje niewielki płat świerczyny górnoreglowej Plagiothecio-Piceetum.
Pomniki przyrody
Na obszarze Parku ochroną pomnikową objęto kilka interesujących obiektów. Jednym z najbardziej znanych i stosunkowo łatwo dostępnych pomników jest Jaskinia (Grota) Komonieckiego, która znajduje się na zachodnich zboczach Pośredniego Gronia. Jest to nisza skalna uformowana na jednym z progów górskiego potoku. W okresie wczesnowiosennym jaskinia ta wygląda szczególnie malowniczo ze względu na strop, który pokryty jest soplami lodowymi, sięgającymi niekiedy do spągu.
Interesująca, choć również niewielka, jest jaskinia Wietrzna Dziura o długości 33m, zlokalizowana pomiędzy Magurką Wilkowicką, a Czuplem. Pomnikami przyrody nieożywione są również Jaskinie Czarne Działy 1 i 2 oraz efektowna baszta skalna zwana „Zbójnickim oknem”.
Stanowiska dokumentacyjne
Na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego w 2010 r. zostało powołane również stanowisko dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Groniu”. Ten niezwykle efektowny labirynt skalistych rowów rozpadlinowych o głębokości do 12 m stanowi jedną z największych osobliwości przyrodniczych w Beskidach.
Natura 2000
Część parku została objęta ochroną w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jako specjalny obszar ochrony siedlisk – SOO. Celem N2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Drugim jej celem jest ochrona różnorodności biologicznej.
Ochroną w ramach sieci N2000 (Kod obszaru: PLH240023 | Rodzaj ochrony: Dyrektywa siedliskowa) objęto m.in. rejon Czupla i Magurki Wilkowickiej, Wielkiej Cisowej Grapy, Czarnych Działów, Madohory, Zasolnicy oraz Gaików.
Walory kulturowe
Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych:. Od półnolskiej (Krakowiacy i północnego wschodu przybywały tu grupy polskie - Krakowiacy i Sandomierzanie),; od południa grupy ludności spisko-niemieckiej; natomiast wzdłuż łuku Karpat przemieszczały się od XIII wieku fale migrazcji wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z napływw.ających tu grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją architekturę, wynikające z wcześniejszych kontaktów i doświadczeń: Wołosi np. przybyli tu bogatsi o doświadczenia i wpływy tych grup ludności, z którymi przyszło im się spotkać wcześniej. Według badań to właśnie w Beskidach Zachodnich złożony został depozyt owej góralskiej, pasterskiej kultury w stosunkowo mało zmienionej postaci. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się zatem i do tego, że zachowało się tu szczególniae wielue form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej.
Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa, takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach –- tzw. „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są przede właszczaystkim w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
Osobliwością etnograficzną Beskidu Małego są pozostałości dawnych szop, letniaków i szałasów wykorzystywanych podczas gospodarki rolno-pasterskiej. Budynki te budowane były w znacznej mierze z pozyskiwanego w okolicy kamienia. Kamienne bloki o wymiarach ok. 40x10x10 cm układano jeden na drugim nie używając przy tym zaprawy wiążącej. Budowane w ten sposób ściany, pod naporem ciężaru kamiennych płyt, były stabilne i trwałe. Pozostałości takich budynków, które przetrwały do dzisiejszych czasów w różnym stanie, spotkać możemy m.in. w rejonie Przykrzycy, Międzybrodzia Żywieckiego czy Czernichowa.
Mapa
Kliknij na mapę, aby zobaczyć ją w powiększeniu.
2025-12-22 14:06:34
Edycja przeprowadzona przez: Katarzyna Walkowicz
Zmiany w tej wersji
Park Krajobrazowy Beskiduy Małego utworzony został naw m1998 rocyku Rozporządzeniaem Nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16 czerwca 1998 roku. Administracyjnie Park położony jest na terenie dwóch, województw:śceląsku zachowaniegoa i mupowszechniania wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Beskidu Małopolskiego w warunkach zrównoważonego rozwoju i racjonalnego gospodarowania. Powierzchnia Parku (w granicach województwa śląskiego) wynosi 257,70 km2. Wokół Parku utworzono strefę ochronną o powierzchni 222,53 km2. Po reformie administracyjnej w 1999 r. cześć Parku Krajobrazowego Beskidu Małego (165,40 km2,) natomiast jego otuliny (102,43 km2) znalazły się w województwie śląskim, a pozostała część w województwie małopolskim.
Położenie
Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości około 35 km i szerokości 12 km. W wyniku powstania przełomu rzeki Soły, obszar Parku podzielony jest na dwie części. Mniejsza powierzchniowo, zachodnia część to Pasmo Magurki Wilkowickiej i Czupla, z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.). Część większa, wschodnia, to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.), znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna Parku została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej, w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę drobnoziarnistą, o zabarwieniu lekko niebieskim lub zielonym. Dużą atrakcję turystyczną stanowią stosunkowo licznie występujące formy skalne, w postaci ambon czy baszt skalnych oraz jaskinie, powstałe głównie w wyniku procesów osuwiskowych i tektonicznych.
Wody
Obszar charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Głównymi rzekami są tu Biała, Soła i Skawa. Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły, którą tworzą: zbiornik w Tresnej (Jezioro Żywieckie), zbiornik w Porąbce (Jezioro Międzybrodzkie) oraz zbiornik w Czańcu (Jezioro Czanieckie). Na szczycie Góry Żar wybudowano rozległy zbiornik wodny, będący częścią elektrowni szczytowo-pompowej.
Szata roślinna
Krajobraz Parku został znacznie przekształcony w wyniku działalności człowieka - piętro pogórza (do 550 m n.p.m.) prawie w całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Piętro regla dolnego (powyżej 550 m n.p.m.) pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe, m.in. żyzna buczyna karpacka, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego, jedynie na szczycie Madohory występuje świerczyna o charakterze górnoreglowym. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków (10% udział roślin górskich). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie 54 gatunków podlegających ochronie ścisłej i 10 ochronie częściowej. Dużym walorem jest występowanie aż 20 przedstawicieli storczykowatych m.in. kruszczyk błotny, storczyca kulista, storczyk męski i stoplamek plamisty (znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin ginących i zagrożonych w Polsce).
Świat zwierząt
Na obszarze Parku stwierdzono 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych (w tym 6 gatunków ptaków drapieżnych dziennych), 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarna i jeleń. Dość rzadkie są większe drapieżniki, takie jak: ryś czy wilk. Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i leśna, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy, np. mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską oraz jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego. Największym gryzoniem na terenie Parku jest bóbr europejski.
Formy ochrony przyrody
Najcenniejsze fragmenty Parku objęto ochroną w postaci 3 rezerwatów przyrody: „Szeroka”, „Buczyna na Zasolnicy”, „Madohora”. Z pośród licznych pomników przyrody warto wymienić basztę skalną, tzw. „Zbójnickie Okno” oraz „Jaskinię Komonieckiego”, zlokalizowaną w rejonie potoku Dusica. Wyjątkowym miejscem na obszarze Parku jest objęte ochroną jako stanowisko dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Groniu” – labirynt skalistych rowów rozpadlinowych, jaskiń, baszt i ścian skalnych. Część Parku objęto również ochroną w ramach europejskiej sieci Natura 2000, jako ostoja siedliskowa (PLH 240023).
Walory kulturowe
Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych: polskiej (Krakowiacy i Sandomierzanie), spisko-niemieckiej oraz wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z ww. grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją architekturę. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się do zachowania wielu form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej. Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa, takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach – tzw. „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są zwłaszcza w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
Mapa
Kliknij na mapę, aby zobaczyć ją w powiększeniu.
2025-10-16 11:34:18
Edycja przeprowadzona przez: Technik_ps
Zmiany w tej wersji
Park Krajobrazowy Beskidu Małego utworzony został na mocy Rozporządzenia Nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16 czerwca 1998 roku. Administracyjnie Park położony jest na terenie dwóch województw: śląskiego i małopolskiego. Powierzchnia Parku (w granicach województwa śląskiego) wynosi 165,40 km2, natomiast otuliny 102,43 km2.
Położenie
Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości około 35 km i szerokości 12 km. W wyniku powstania przełomu rzeki Soły, obszar Parku podzielony jest na dwie części. Mniejsza powierzchniowo, zachodnia część to Pasmo Magurki Wilkowickiej i Czupla, z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.). Część większa, wschodnia, to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.), znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna Parku została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej, w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę drobnoziarnistą, o zabarwieniu lekko niebieskim lub zielonym. Dużą atrakcję turystyczną stanowią stosunkowo licznie występujące formy skalne, w postaci ambon czy baszt skalnych oraz jaskinie, powstałe głównie w wyniku procesów osuwiskowych i tektonicznych.
Wody
Obszar charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Głównymi rzekami są tu Biała, Soła i Skawa. Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły, którą tworzą: zbiornik w Tresnej (Jezioro Żywieckie), zbiornik w Porąbce (Jezioro Międzybrodzkie) oraz zbiornik w Czańcu (Jezioro Czanieckie). Na szczycie Góry Żar wybudowano rozległy zbiornik wodny, będący częścią elektrowni szczytowo-pompowej.
Szata roślinna
Krajobraz Parku został znacznie przekształcony w wyniku działalności człowieka - piętro pogórza (do 550 m n.p.m.) prawie w całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Piętro regla dolnego (powyżej 550 m n.p.m.) pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe, m.in. żyzna buczyna karpacka, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego, jedynie na szczycie Madohory występuje świerczyna o charakterze górnoreglowym. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków (10% udział roślin górskich). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie 54 gatunków podlegających ochronie ścisłej i 10 ochronie częściowej. Dużym walorem jest występowanie aż 20 przedstawicieli storczykowatych m.in. kruszczyk błotny, storczyca kulista, storczyk męski i stoplamek plamisty (znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin ginących i zagrożonych w Polsce).
Świat zwierząt
Na obszarze Parku stwierdzono 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych (w tym 6 gatunków ptaków drapieżnych dziennych), 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarna i jeleń. Dość rzadkie są większe drapieżniki, takie jak: ryś czy wilk. Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i leśna, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy, np. mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską oraz jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego. Największym gryzoniem na terenie Parku jest bóbr europejski.
Formy ochrony przyrody
Najcenniejsze fragmenty Parku objęto ochroną w postaci 3 rezerwatów przyrody: „Szeroka”, „Buczyna na Zasolnicy”, „Madohora”. Z pośród licznych pomników przyrody warto wymienić basztę skalną, tzw. „Zbójnickie Okno” oraz „Jaskinię Komonieckiego”, zlokalizowaną w rejonie potoku Dusica. Wyjątkowym miejscem na obszarze Parku jest objęte ochroną jako stanowisko dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Groniu” – labirynt skalistych rowów rozpadlinowych, jaskiń, baszt i ścian skalnych. Część Parku objęto również ochroną w ramach europejskiej sieci Natura 2000, jako ostoja siedliskowa (PLH 240023).
Walory kulturowe
Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych: polskiej (Krakowiacy i Sandomierzanie), spisko-niemieckiej oraz wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z ww. grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją architekturę. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się do zachowania wielu form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej. Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa, takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach – tzw. „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są zwłaszcza w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
Park Krajobrazowy Beskidu Małego utworzony został na mocy Rozporządzenia Nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16 czerwca 1998 roku. Administracyjnie Park położony jest na terenie dwóch województw: śląskiego i małopolskiego. Powierzchnia Parku (w granicach województwa śląskiego) wynosi 165,40 km2, natomiast otuliny 102,43 km2.
Położenie
Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości około 35 km i szerokości 12 km. W wyniku powstania przełomu rzeki Soły, obszar Parku podzielony jest na dwie części. Mniejsza powierzchniowo, zachodnia część to Pasmo Magurki Wilkowickiej i Czupla, z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.). Część większa, wschodnia, to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.), znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna Parku została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej, w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę drobnoziarnistą, o zabarwieniu lekko niebieskim lub zielonym. Dużą atrakcję turystyczną stanowią stosunkowo licznie występujące formy skalne, w postaci ambon czy baszt skalnych oraz jaskinie, powstałe głównie w wyniku procesów osuwiskowych i tektonicznych.
Wody
Obszar charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Głównymi rzekami są tu Biała, Soła i Skawa. Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły, którą tworzą: zbiornik w Tresnej (Jezioro Żywieckie), zbiornik w Porąbce (Jezioro Międzybrodzkie) oraz zbiornik w Czańcu (Jezioro Czanieckie). Na szczycie Góry Żar wybudowano rozległy zbiornik wodny, będący częścią elektrowni szczytowo-pompowej.
Szata roślinna
Krajobraz Parku został znacznie przekształcony w wyniku działalności człowieka - piętro pogórza (do 550 m n.p.m.) prawie w całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Piętro regla dolnego (powyżej 550 m n.p.m.) pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe, m.in. żyzna buczyna karpacka, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego, jedynie na szczycie Madohory występuje świerczyna o charakterze górnoreglowym. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków (10% udział roślin górskich). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie 54 gatunków podlegających ochronie ścisłej i 10 ochronie częściowej. Dużym walorem jest występowanie aż 20 przedstawicieli storczykowatych m.in. kruszczyk błotny, storczyca kulista, storczyk męski i stoplamek plamisty (znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin ginących i zagrożonych w Polsce).
Świat zwierząt
Na obszarze Parku stwierdzono 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych (w tym 6 gatunków ptaków drapieżnych dziennych), 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarna i jeleń. Dość rzadkie są większe drapieżniki, takie jak: ryś czy wilk. Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i leśna, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy, np. mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską oraz jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego. Największym gryzoniem na terenie Parku jest bóbr europejski.
Formy ochrony przyrody
Najcenniejsze fragmenty Parku objęto ochroną w postaci 3 rezerwatów przyrody: „Szeroka”, „Buczyna na Zasolnicy”, „Madohora”. Z pośród licznych pomników przyrody warto wymienić basztę skalną, tzw. „Zbójnickie Okno” oraz „Jaskinię Komonieckiego”, zlokalizowaną w rejonie potoku Dusica. Wyjątkowym miejscem na obszarze Parku jest objęte ochroną jako stanowisko dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Groniu” – labirynt skalistych rowów rozpadlinowych, jaskiń, baszt i ścian skalnych. Część Parku objęto również ochroną w ramach europejskiej sieci Natura 2000, jako ostoja siedliskowa (PLH 240023).
Walory kulturowe
Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych: polskiej (Krakowiacy i Sandomierzanie), spisko-niemieckiej oraz wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z ww. grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją architekturę. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się do zachowania wielu form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej. Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa, takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach – tzw. „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są zwłaszcza w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
Park Krajobrazowy Beskidu Małego utworzony został na mocy Rozporządzenia Nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16 czerwca 1998 roku. Administracyjnie Park położony jest na terenie dwóch województw: śląskiego i małopolskiego. Powierzchnia Parku (w granicach województwa śląskiego) wynosi 165,40 km2, natomiast otuliny 102,43 km2.
Położenie
Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości około 35 km i szerokości 12 km. W wyniku powstania przełomu rzeki Soły, obszar Parku podzielony jest na dwie części. Mniejsza powierzchniowo, zachodnia część to Pasmo Magurki Wilkowickiej i Czupla, z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.). Część większa, wschodnia, to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.), znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna Parku została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej, w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę drobnoziarnistą, o zabarwieniu lekko niebieskim lub zielonym. Dużą atrakcję turystyczną stanowią stosunkowo licznie występujące formy skalne, w postaci ambon czy baszt skalnych oraz jaskinie, powstałe głównie w wyniku procesów osuwiskowych i tektonicznych.
Wody
Obszar charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Głównymi rzekami są tu Biała, Soła i Skawa. Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły, którą tworzą: zbiornik w Tresnej (Jezioro Żywieckie), zbiornik w Porąbce (Jezioro Międzybrodzkie) oraz zbiornik w Czańcu (Jezioro Czanieckie). Na szczycie Góry Żar wybudowano rozległy zbiornik wodny, będący częścią elektrowni szczytowo-pompowej.
Szata roślinna
Krajobraz Parku został znacznie przekształcony w wyniku działalności człowieka - piętro pogórza (do 550 m n.p.m.) prawie w całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Piętro regla dolnego (powyżej 550 m n.p.m.) pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe, m.in. żyzna buczyna karpacka, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego, jedynie na szczycie Madohory występuje świerczyna o charakterze górnoreglowym. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków (10% udział roślin górskich). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie 54 gatunków podlegających ochronie ścisłej i 10 ochronie częściowej. Dużym walorem jest występowanie aż 20 przedstawicieli storczykowatych m.in. kruszczyk błotny, storczyca kulista, storczyk męski i stoplamek plamisty (znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin ginących i zagrożonych w Polsce).
Świat zwierząt
Na obszarze Parku stwierdzono 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych (w tym 6 gatunków ptaków drapieżnych dziennych), 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarna i jeleń. Dość rzadkie są większe drapieżniki, takie jak: ryś czy wilk. Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i leśna, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy, np. mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską oraz jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego. Największym gryzoniem na terenie Parku jest bóbr europejski.
Formy ochrony przyrody
Najcenniejsze fragmenty Parku objęto ochroną w postaci 3 rezerwatów przyrody: „Szeroka”, „Buczyna na Zasolnicy”, „Madohora”. Z pośród licznych pomników przyrody warto wymienić basztę skalną, tzw. „Zbójnickie Okno” oraz „Jaskinię Komonieckiego”, zlokalizowaną w rejonie potoku Dusica. Wyjątkowym miejscem na obszarze Parku jest objęte ochroną jako stanowisko dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Groniu” – labirynt skalistych rowów rozpadlinowych, jaskiń, baszt i ścian skalnych. Część Parku objęto również ochroną w ramach europejskiej sieci Natura 2000, jako ostoja siedliskowa (PLH 240023).
Walory kulturowe
Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych: polskiej (Krakowiacy i Sandomierzanie), spisko-niemieckiej oraz wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z ww. grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją architekturę. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się do zachowania wielu form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej. Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa, takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach – tzw. „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są zwłaszcza w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
>>Park Krajobrazowy Beskidu Małego utworzony został na mocy Rozporządzenia Nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16 czerwca 1998 roku. Administracyjnie Park położony jest na terenie dwóch województw: śląskiego i małopolskiego. Powierzchnia Parku (w granicach województwa śląskiego) wynosi 165,40 km2, natomiast otuliny 102,43 km2.
<ph2>>> Położeniestrong>h2>
>>Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości około 35 km i szerokości 12 km. W wyniku powstania przełomu rzeki Soły, obszar Parku podzielony jest na dwie części. Mniejszapowierzchniowo, zachodnia część to Pasmo Magurki Wilkowickiej i Czupla, z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.). Część większa, wschodnia, to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.), znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.
<ph2>style="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 14pt; color: #003300;">Budowa geologiczna i rzeźba terenustrong>h2>
>>Budowa geologiczna Parku została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej, w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę drobnoziarnistą, o zabarwieniu lekko niebieskim lub zielonym. Dużą atrakcję turystyczną stanowią stosunkowo licznie występujące formy skalne, w postaci ambon czy baszt skalnych oraz jaskinie, powstałe głównie w wyniku procesów osuwiskowych i tektonicznych.
<ph2>>> Wodystrong>h2>
>>Obszar charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Głównymi rzekami są tu Biała, Soła i Skawa. Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły, którą tworzą: zbiornik w Tresnej (Jezioro Żywieckie), zbiornik w Porąbce (Jezioro Międzybrodzkie) oraz zbiornik w Czańcu (Jezioro Czanieckie). Na szczycie Góry Żar wybudowano rozległy zbiornik wodny, będący częścią elektrowni szczytowo-pompowej.
<ph2>style="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 14pt; color: #003300;"> Szata roślinnaspan>h2>
>>Krajobraz Parku został znacznie przekształcony w wyniku działalności człowieka - piętro pogórza (do 550 m n.p.m.) prawie w całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Piętro regla dolnego (powyżej550 m n.p.m.) pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. Najczęściej spotykane w tym piętrze są buczyny oraz bory dolnoreglowe, m.in. żyzna buczyna karpacka, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego, jedynie na szczycie Madohory występuje świerczyna o charakterze górnoreglowym. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków (10% udział roślin górskich). O bogactwie florystycznym Parku świadczy występowanie 54 gatunków podlegających ochronie ścisłej i 10 ochronie częściowej. Dużym walorem jest występowanie aż 20 przedstawicieli storczykowatych m.in. kruszczyk błotny, storczyca kulista, storczyk męski i stoplamek plamisty (znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin ginących i zagrożonych w Polsce).
<ph2>Świat zwierzątstrong>h2>
Na obszarze Parku stwierdzono 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych (w tym 6 gatunków ptaków drapieżnych dziennych), 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkęzwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarna</span><br />i jeleń. Dość rzadkie są większe drapieżniki, takie jak: ryś czy wilk. Pospolite na terenie Parku są: lis, borsuk, wydra, kuna domowa i leśna, tchórz zwyczajny, łasica, a także gronostaj. Odnotowano też występowanie wielu gatunków nietoperzy, np. mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka oraz 3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i górską oraz jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego. Największym gryzoniem na terenie Parku jest bóbr europejski.
<ph2>style="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 14pt; color: #003300;">Formy ochrony przyrodystrong>h2>
>>Najcenniejsze fragmenty Parku objęto ochroną w postaci 3 rezerwatów przyrody: „Szeroka”, „Buczyna na Zasolnicy”, „Madohora”. Z pośród licznych pomników przyrody warto wymienić basztę skalną, tzw. „ZbójnickieOkno” oraz „Jaskinię Komonieckiego”, zlokalizowaną w rejonie potoku Dusica. Wyjątkowym miejscem na obszarze Parku jest objęte ochroną jako stanowisko dokumentacyjne „Zamczysko na Ściszków Groniu” – labirynt skalistych rowów rozpadlinowych, jaskiń, baszt i ścian skalnych. Część Parku objęto również ochroną w ramach europejskiej sieci Natura 2000, jako ostoja siedliskowa (PLH 240023).
<ph2>style="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 14pt; color: #003300;"> Walory kulturowespan>h2>
>>Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych: polskiej (Krakowiacy i Sandomierzanie), spisko-niemieckiej oraz wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z ww. grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją architekturę. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się do zachowania wielu form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej. Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa, takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach – tzw. „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są zwłaszcza w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
<ph2><eim>g> stylerc="font-family: marial,hgelvetica,s/sample/tap.pns-serif;g" font-size: 14pt; coalor:t="kliknięcie" #003width="30" height="30" /> ;"> style="color: #003300;">Galeriaspanh2>
2017-06-19 11:58:00
Edycja przeprowadzona przez: Technik_ps
Zmiany w tej wersji
style="text-align: center;"><span style="font-size: 14pt; font-family: arial,helvetica,sans-serif; color: #003300;">PARK KRAJOBRAZOWY BESKIDU MAŁEGO
ef="text-align: center;">="images/galerie/parki/_bmapy/PKBM_Bkamieskniduołom_Mw_Kozalegoch.jpg" type="image/jpeg" class="jcepopup" data-mediabox="1">alt="PKBM kamieniołom w Kozach" width="600" height="450" />
Park Krajobrazowy Beskidu Malłego" utworzony został na mocy Rozporządzenia Nr 9/98 Wojewodth="244"y heBielskieght="173"o clz dnia ss="pull-left"an> style="font-family: argial,helvetica,san: 20pxs-serif; font-size: 10pt; color: #000000;">16 czerwca 1998 roku. Administracyjnie Park położony jest na terenie dwóch województw: śląskiego i małopolskiego. Powierzchnia Parku (w granicach województwa śląskiego) wynosi 165,40 km2, nat:omiast otuleft;"iny />102,43 km2.span>
Położenie
Beskid Mały stanowi zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości ok.oło 35 km i szerokości 12 km. Na zachodzie od Beskidu Śląskiego oddziela go Brama Wilkowicka, zaś na wschodzynie od Beskidu Makpowsktaniego oddziela go dolina Skawy. Pprzełomu rzeki Soły z trzema zbiornikami zaporowymi w Czańcu, Porąbce i Tresnejzar Parku podzieli Beskid Matony jest na dwie części. Mniejsza powierzchniowo, zachodnia część to Pasmo Magurki Wilkowickiej i Czupla, z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.), większa powierzchniowo część wschodnia to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.)./>Teren ten chroniony jest jako Park Krajobrazowy Beskidu Małego o powierzchni 257,70 km2. Wokół parku utworzono strefę ochronną o powierzchni 222,53 km2. Po reformie administracyjnej w 1999 r. część Parku Krajobrazowego Beskidu Małego (165,40 km2, otulina – 102,43 km2) znalazła się w województwie śląskim, a pozostała cCzęść większa, województwie małopolskim.
Prawie cały Beskid Mały jest zbudowany z piaskowców godulski
ch.odnia, Są to skały o budowie drobnoziarnistej, dość twarde i odporne na procesy wietrzenia. W północnej części Beskidu Małego w rejonie Andrychowa i Inwałdu oraz Targanic spotyka się też wapienie. Liczne skałki przybierają różne ciekawe kształty i stanowią dużą atrakcję turystyczną. Najcenniejsze z nich to baszta skalna w Kocierzu Rychwałdzkim, grupa ska��ek w Krzeszowie oraz skmałka fliszowa na zboczach Żaru. Utworzonej zostSkały (9229 pomniki przyrody nieożywionej. Duże znaczenie przyrodnicze i poznawcze posiadają jaskinie. Powstały one w wyniku procesów osuwiskowych, tektonicznych i w mniejszym stopniu wietrzenia. 6 z nich objętych zostało ochroną pomnikową. Najbardziej znana jest Jaskinia Komonieckiego. Szczególnie malowniczo wygląda w okresie wczesnowiosennym, kiedy to strop pokryty jest soplami lodowymi.
Obszar Parku Krajobrazowego „Beskidu Małego" i jego otuliny charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Położony jest w dorzeczu rzeki Wisły i zlewisku Morza Bałtyckiego. Sieć rzeczną tworzą główne rzeki: Biała, Soła i Skawa płynące z południa na północ, wraz z prostopadle do nich płynącymi potokami górskimi. Wyjątek stanowi Wieprzówka, której przebieg jest południkowy. Na odcinku Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły.
Krajobraz Beskidu Małego, tak jak i pozostałej części Beskidów Zachodnich, został znacznie przekształcony. Piętro pogórza przebiegające średnio do 550
m n.p.m.), wykorzystnanoa też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski.pan>
rajobraz.jpg" alt="krajobraz" /> Budowya geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna Parku została uformowana ostatecznie podczas orogenezy alpejskiej, w okresie kredy i paleogenu. Tworzą go dwie nasunięte na siebie płaszczowiny: podśląska i śląska. W skład płaszczowiny śląskiej wchodzą dwie warstwy: cieszyńska i godulska. Beskid Mały składa się w 95% z gruboławicowych piaskowców godulskich, które mają budowę.Ndrobnoziegdyśarnistą, no zajbardwieniu lekko niebieskim lub ziej rozpowszechnilonym. Dużą atrakcję turystyczną staj grnowiąd stosunkowo licznie występujące fobecnie trmy skalkone, w postaci ambonieli czy baszt skalnych oraz pan>jaskinie, powstałate głów zlokalizowanychie w miejscach wyniku procedsów ostępnuwiskowych,wąwozach i tektonicznych.
jpg" alt="fale" /> Wody
Obszar charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną i dużą ilością źródeł. Głównymi rzekami są tu Biała, Soła i Skawa. Na odcinku rzeki Soły, między Żywcem i Kętami, powstał system zbiorników zaporowych, tzw. Kaskada Soły, którą tworzą: zbiornik w Tresnej (Jezioro Żywieckie), zbiornik w Porąbce (Jezioro Międzybrodzkie) oraz zbiornik w Czańcu (Jezioro Czanieckie). Na stokazchzycie pGóry Żar wybudowano rozległy zbiornik wocdnych, spotykana jest dośb��dący częścią style="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 10pt; color: #000000;">elektrowni szczytowo-pompowej.
Szata roślinna
Krajobraz Parku został znacznie przekształcony w wyniku działalności człowieka - piętro schpodgórząca nawet (do 42550 m n.p.m.) buczyna karpracka. Odwie wysok całości wykorzystane pod uprawę oraz zabudowę mieszkalną. Piętro regla dolnego (powyżej 550 m n.p.m.) do 933 m n.p.m. rozciąga się piętro regla dolnego. Piętro to pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. CNajczęściej spotykawostką jest występowanie w partym piach gętrzbietowych skarłowaciałychą buczyny oraz bory dolnoreglowe, m.in. żyzna buczyna karpacka, która charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem florystycznym. Ze względu na ograniczenia wysokościowe nie wykształciło się w Beskidzie Małym piętro regla górnego, jedynie na szczycie Madoh.ory występuje świerczyna o charakterze span>\r\n<span style="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 10pt; color: #000000;">górnoreglowym. Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków.Beskid Mały charakteryzuje się stosunkowo dużym(10% udziałem(10%) roślin górskich,). O bogactwie florystycznym Parku świadczy wśródystępowanie których dle="font-family: arial,helvetica,sanująs-serif; font-size: 10pt; color: #000000;">54 gatunkiów rpodleglających owchronie ścisłej i 10 ogólnogóchrskonie częściowej. Dużym walorem jest występowanie le="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-siznye: 10pt; cholor: #000000;">aż 20 przedstawicieli rodziny storczykowatych, m.inp.: kruszczyk błotny, storczyca kulista, storczyk męski i stoplamek plamisty.Zagrożone są również gatunki (znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin ginących i zagrożonych w Polsce).
Świat zwierząt
Na obszarze Parku stwierdzono 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych (w tym 6 gatunków ptaków drapieżnych dziennych), 15 gatunków płazów i około 40 gatunków ryb. Gady reprezentowane są przez: jaszczurkę zwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca oraz żmiję zygzakowatą. Z ssaków kopytnych licznie występują: dzik, sarnai jeleń. Dość rzadkie są większe drapieżniki, takie jak: ryś czy wilk. Pospolite na gterenie Parku są: lis, borsuk, wydra, n>icach,sans-serif; swych zafont-sięgów, między innymi: rzeż: 10pt; color: #000000;">kuchna trójlistkdomowa i le��na, tchórz zwywokost sercowzatjny, łasica, a także gatunki wapieniolubne wymierające wskutek zaraonostaniaj. Odnieużyotkowanych kamieniołomów.
Na
terenie Beskidu Ma��ego występują - z kopytnych: dzik, sarna i jeleń, zaś z dużych drapieżników: ryś, wilk, lisi, borsuk, a sporadycznie niedźwiedź.lu Spośrgatunkódw nietoperzy, podawanop. z tego terenu: mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, zaś z ssaków owadożernych: rzęsorka rzeczka i, zębiatełka karliczka oraz dwa3 gatunki ryjówek: aksamitną, malutką i malutgórską oraz jeża wschodnioeuropejskiego i kreta europejskiego. Największym gryzoniem na terenie Parku jest bóbr europejski.
Łąsrc="images/sample/ochrona.jpg" alt="ochrona" />ze: 14pt; color: #003300;"> Formy ochrony przyrody
Najcenniejsze fragmenty Parku objęto ochroną w postaci 3 rezerwatów przyrody: „Szeroka”, „Buczyna na tyle="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 10pt; color: #000000;">Zasolniecy”, Beskidu „Małego zanotowano dothora”. Z pośród licznychczas36 gatunków ssaków. Natomiast badania ornitofauny wykazały występowamnie 111 gatunków przyrody warto wymienić basztę skalną, tzw. „Zbówjnickie le="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-size: 10pt; color: #000000;">Okno” oraz „Jaskinię Komonieckiegowych”, zlokalizowaną w tym 6 drapieżników dziennych, a wśród nich: trzmielojada i kobuza; 4 gatunki kuraków; 6 gatunków dzięciołów, bociana czarnego, pójdźki i zimorodka.
Na te
rejonie Bpotoku Dusica. Wyjątkowym miejskidówcem na obszaryze sztyle="font-family: arial,helvetica,sans-serif; font-sizególnie: 10pt; color: #000000;">Parku jenne zostały objęte ochroną rezerwjatową, należą dko nich przede wszystkim fragmenty drzewostanóowisko charadokterze naturmentalncym:jne „SzerokZa" (52,12 ha), „Bumczynasko na ZŚciszków Groniu” – labirynt skalistych rowów rozpadlinowych, jasolnkicy" (16,65 ha)ń, baszt i „Mścian skalnych. Część Parku objęto również ochroną w ramach europejskiej sieci Natura 2000, jako ostoja siedliskowa (PLH 240023).
Walory kulturowe
Obszar Beskidów zasiedlony został w wyniku naporu trzech zasadniczych grup ludnościowych: polskiej (Krakowiacy i Sandomierzanie), spisko-niemieckiej ora"z wołoskiej. Generalnie można przyjąć, iż teren Beskidów był kresem wędrówek wołoskich i zakończył się w pierwszej połowie XVI w. Każda z ww. grup ludnościowych przynosiła swoje obyczaje i swoją archni 71,38 hatekturę. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w przystosowaniu budownictwa, narzędzi, techniki pracy oraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się zatem i do tego, że zachowało się tu szczególniea wieleu form tradycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie kultury materialnej. Architektura Beskidu Małego nie stanowi odrębnego zjawiska w zestawieniu z Beskidem Żywieckim, czy też z Beskidem Śląskim. Zasadnicze cechy budownictwa, takie jak: wysunięte przyczółki dachów wsparte na wysuniętych belkach – tzw. „rysiach”, osłonięte wejścia w formie ganków-podcieni, forma drzwi z tzw. psami, dachy chałup dwuspadowe z przyczółkami, pokryte gontami szczypanymi ze świerkowego pnia oraz bogato zdobione elewacje zewnętrzne w partiach szczytów dachów i okien pozostają wspólne dla tych terenów. Różnice widoczne są zwłaszcza w zdobnictwie, w elementach kolorystyki, w rozwiązaniach drobnych detali nieistotnych dla konstrukcji. Często inspiratorem zmian był sam cieśla, który nadawał budowli swoisty, niepowtarzalny wygląd.
Galeria
2017-06-04 10:05:53
Edycja przeprowadzona przez:
Zmiany w tej wersji
PKBeskid Mały stanowi rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości ok. 35 km i szerokości 12 km. Na zachodzie od Beskidu Śląskiego oddziela go Brama Wilkowicka, zaś na wschodzie od Beskidu Makowskiego oddziela go dolina Stkawy. Przełom rzeki pSołożony jz trzestma zbiornikami zaporowymi w Czańcu, Pobr��bice odmi Trensnej dzieli Beskid Maty na dwie części. Mniejesza, zachodnia to Pastmo Magurki gWilkowickiej z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.), większa powierzchniowo część wschodnia to grupaficz Łamanej niż PK Orlich Gniazd, dlatego też charaSkter tego parkuły jest(929 im nny.p.m.). Teren ten chroniony jewielst jakio pPark kKrajobrazowy Beskidu Małego o powierzchni zaledwie 1257,3270 km2 (otulina – 24,34 km2) sąsiaduje od południowego zachodu z Wyżyną Krakowską. Położony jest w obrębie Niecki Włoszczowskiej będącej częścią podprowincji Niecki Nidziańskiej. Park obejmuje całą północną część obszernego kompleksu lasów złotopotockich, które ciągną się nieregularnym, kilkunastokilometrowym pasem. r />PK Stawkiu generalnie utworzono strefę ochronną o powierzchni 222,53 km2. Po reformie administracyjnej w 1999 r. czglęść Parku Krajobrazowego Beskidu Małego (165,40 km2, otulina w– 102,43 km2) znalazła się w woryjewództwie przyrodnśląskiczem, a przede wszystkim ze względu na występozostała część wan województwie rzmadłopolskich biocenoz leśnych, roślin chronionych oraz rzadkich ptakówm.
NPra powierzchni zalegają utwory cały Beskid Mały jest zwartorzębudowe:any z piaskiowców godulskich. Są to skały o budowie drobnoziarniastej, zldość twarde i odporne na procesy wacietrzenia. W północnej częśrodkowopolci Beskidu Małego w rejonie Andrychowa i Inwałdu oraz hTarganic spoloctyka się te��skieoswady dolinne: piaski rzenie. Liczne skałki przybierają różne ciekawe kształty i mstanowią du��ki. W podło��ą atrakcję tu wrystępujyczną. Najcenniejsze z nich to baszta skalna w Kocierzu Rychwałdzkim, grupa skałek w Krzepuszczalne utwory: gliny lodowcowie oraz zwietrzelina skał mezozoicznych. Miejscami utwory jurajskie zanurzają się pod osady kredowe. Skaływęgflaniszowe nie ukazująsię na pzboczach Żaru. Utwieorzchoni, ale wpzostaływają 22 pomniki przyrody nieożywionej. Duże zna stan wód gruntowychzenie przyrodnicze i powierzchnioawych. W przeciwieństwiedpo obszarów jurajskich, gadzie wszystkie wody uciekają jaskinie. Powstały one w głąbwyniku procesów osuwiskowych, tektonicznych i w PKmniejszym Sstaopniu wki zaetrzenia. 6 z nich objętymujch zostało ochroną spomnikow��. Najbardziej znana pjest Jaskinia Komonieckiego. Szczególnie malowniczo wygląda w okresie wczesnowiosennym, kiedy to strzchnop pokryty jest soplami lodowymi.
Obszar Parku Krajobrazowego Staw„Beskidu tMałego" i jego otuliny charakteren wznoszącyzuje się gęstą siecią rzecznaą wysoki dużą ilością 234-238 m n.p.mźródeł. terePołożony parku jest pw dorzeczu rzeki Wisłay i zlewisku Morza Bałtycki,ego. Sieć rzeczną tworzą główne rzekinny: Biała, mSoła i Skawa płynącej z południa na północ, wraz z prostopadle do nicah płynącymi podmtokłyami górskimi. PWyjątek stanodwi Wieprzówzględka, któremj przeźbyieg jest tpołudnikowy. prNa odolcinaku górnejSoły, Wmiercicędzy Żywcem i PKętamilicy, powstanowiąca ślad okresowego przepływuwódsystem z czasbiorników zlodowacenia środkowopolrowych, tzw. Kaskiegada Soły.
Odmienność geogKraficzna PK Stawki wpływa także na odmienność gleb. Skałą macierzystą gleb są piaski, piaski gliniaste, rzadziej glina lekka obraz utwory organicznBe. Wszystkidu Małego, glebytak jak i pozostałej części Beskidów Zachodnich, został znacznie przekształcony. Piętro pogórza przebiegające średnio do 550 m n.p.m. wykorzystano pod wpływem wód gruntoprawych.Wyróżniono gleby torfowe, murszowe, glejowe, brunatne, wyługowane i zabudowę. Niegdyś najbardziej rozpowszechniony tutaj grąd występuje obecnie tylko w postaci nielicowe. Przestrzennych ukpładtów zróżnlokaliczowanych w miejscach niedostępnych, wąwozach i jarach. Na glebstokach związpółnocnych spotykanya jest dość często schodząca nawet do 420 m n.p.m. buczyna karzepacka. Ode wszystokim ze zmienności 550 m n.p.m. do 933 m n.p.m. rozciąga się piętro regla dolnego. Piętro to pokryte jest dość regularnie zwartym kompleksem leśnym z niewielkimi polanami. Ciekawostką jest występosuwankóie w wpartilach gotnoścrzbietowych skarłowaciałych buczyn kwaśnych.
WDotychczas przeprowadzone badania flory prowśliern naczchynioweych w PK Stawykiazały występują przede wszystkim w postaci ekstensywnie użytkowanych stawów rybnychie podzielonychad 840 groblami oraz bagietun zasilanych wysiękami i drobnych cieków. Większość ciBeków stanowkiąd stMare rowły melioracyjne. Elementem charakterystycznym dla przyrody tego parku są podmokłe lub wilgotne lasy reprezentowane przez łęgi, olsy, bory bagienne i grądy oraz śródleśne łąki i torfowiska. Najcenniejsze drzewostany znajdująe się w rezerwacie „Wielki las” oraz uroczysku „Babski las”. Rezerwat Wielki Las o pow. 32,27 ha , utworzony w roku 1953, chroni kompleks wilgotnych lasów łęgowych na silnie podmokłym obszarze źródliskowym. Prawie 120 letni drzewostan tworzą głównie olsza czarna i jesion wyniosły. W runie występują bardzo rzadkie na niżu gatunkowo dużym udziałem (10%) roślin górskich, np.wśród którybulach lśdominiując ga,tunki reglowe iczydło ogólnogórskie,. Dużym wannalorem gajest występowanie licznych przedstawicieli rodziny storczykowatych, wienp.: kruszchlinazyk odlegbłokłosatny, sktorczypca okulbrzymista, storczyk Fuchsa. W uroczysku „Babmęski Las”i szcztoplamek plamisty. Zagólnie cenrożone są fragmenty boru jodłoówniego orazż grądu z okazałymi dębami szypułkowymi. Ponadto w tej części Parku Krajobrazowego Stawnki znajduj��ce się szczególnie dobrze wykształconefgragmenty łęgu jesionowo-olszowego oraz olsu porzeczkowegoach sw których bogzatym runie występują m.in. kosaciec żółty, psianka słodkoęgórzw, starzec kmiędzy ierzawnny,mi: rzeżucha trójlistkowa i żywokost sercowaty, a także gatunki wapieniolubne wymierające wskutek zarastania nieużytkowanych kamierpekniołomów.
JNa tedyrenie zabytBeski architektury znajdu Małego występują - z kopytnych: dzik, sarna i jeleń, zaś z dużych drapieżników: ryś, wilk, lisi, borsuk, a sporadycznie niedźwiedź. Spośród nietoperzy podawano z tego terenu: mroczka późnego, nocka wąsatka i borowca wielkiego, a z owadożernych: rzęsorka rzeczka i zębiatka karliczka oraz dwa gatunki ryjówek: aksamitną i malutką. Największym gryzoniem jest bóbr europejski. Łącznie na terenie Beskidu Małego zanotowano dotychczas 36 gatunków ssaków. Natomiast badania ornitofauny wykazały występowanie 111 gatunków ptaków lęgowych, w tym 6 drapieżników dziennych, a wśród nich: trzmielojada i kobuza; 4 gatunki kuraków; 6 gatunków dzięciołów, bociana czarnego, pójdźki i zimorodka.
Na terenie Beskidów obszary szczególnie cenne zostały objęte ochroną rezerwatową, należą do nich przede wszystkim fragmenty drzewostanów o charakterze naturalnym: „Szeroka" (52,12 ha), „Buczyna na Zasolnicy" (16,65 ha), i „Madohora" o powierzchni 71,38 ha. Specyficzne warunki klimatyczne i topograficzne przyczyniły się do odmienności w Żuprzystosowawniu (budownieopodctwal, Pnarzędzi, technikui Kprajcy obraz stroju. Izolacja terenów górskich od nizinnych przyczyniła się zatem i do tego, że zachowało się tu szczególnie wiele form tradycyjnych, zwłaszcza w otuldziedzinie). Murowany kościół z 1470 r., później kilkukrotnie przebudowany (w XIX i XX w.), obecnie bezstylowy. Istnieje też barokowa kaplica cmentarna z ok. 1702 roku, z oryginalnąkopułą nmad prezbiteriumalnej.
2017-06-04 10:04:21
Edycja przeprowadzona przez:
Wersja oryginalna
PK Stawki położony jest w obrębie odmiennej jednostki geograficznej niż PK Orlich Gniazd, dlatego też charakter tego parku jest inny. Ten niewielki park krajobrazowy o powierzchni zaledwie 17,32 km2 (otulina – 24,34 km2) sąsiaduje od południowego zachodu z Wyżyną Krakowską. Położony jest w obrębie Niecki Włoszczowskiej będącej częścią podprowincji Niecki Nidziańskiej. Park obejmuje całą północną część obszernego kompleksu lasów złotopotockich, które ciągną się nieregularnym, kilkunastokilometrowym pasem. PK Stawki generalnie utworzono ze względu na walory przyrodnicze, a przede wszystkim ze względu na występowanie rzadkich biocenoz leśnych, roślin chronionych oraz rzadkich ptaków.
Na powierzchni zalegają utwory czwartorzędowe: piaski gliniaste zlodowacenia środkowopolskiego oraz holoceńskie osady dolinne: piaski rzeczne i mułki. W podłożu występują nieprzepuszczalne utwory: gliny lodowcowe oraz zwietrzelina skał mezozoicznych. Miejscami utwory jurajskie zanurzają się pod osady kredowe. Skały węglanowe nie ukazują się na powierzchni, ale wpływają na stan wód gruntowych i powierzchniowych. W przeciwieństwie do obszarów jurajskich, gdzie wszystkie wody uciekają w głąb, w PK Stawki zatrzymują się na powierzchni.
PK Stawki to teren wznoszący się na wysokości 234-238 m n.p.m. teren parku jest płaski, równinny, miejscami podmokły. Pod względem rzeźby jest to pradolina górnej Wiercicy i Pilicy, stanowiąca ślad okresowego przepływu wód z czasów zlodowacenia środkowopolskiego.
Odmienność geograficzna PK Stawki wpływa także na odmienność gleb. Skałą macierzystą gleb są piaski, piaski gliniaste, rzadziej glina lekka oraz utwory organiczne. Wszystkie gleby pozostają pod wpływem wód gruntowych. Wyróżniono gleby torfowe, murszowe, glejowe, brunatne, wyługowane i bielicowe. Przestrzenny układ zróżnicowania gleb związany jest przede wszystkim ze zmiennością stosunków wilgotnościowych.
Wody powierzchniowe w PK Stawki występują przede wszystkim w postaci ekstensywnie użytkowanych stawów rybnych podzielonych groblami oraz bagien zasilanych wysiękami i drobnych cieków. Większość cieków stanowią stare rowy melioracyjne. Elementem charakterystycznym dla przyrody tego parku są podmokłe lub wilgotne lasy reprezentowane przez łęgi, olsy, bory bagienne i grądy oraz śródleśne łąki i torfowiska. Najcenniejsze drzewostany znajdują się w rezerwacie „Wielki las” oraz uroczysku „Babski las”. Rezerwat Wielki Las o pow. 32,27 ha , utworzony w roku 1953, chroni kompleks wilgotnych lasów łęgowych na silnie podmokłym obszarze źródliskowym. Prawie 120 letni drzewostan tworzą głównie olsza czarna i jesion wyniosły. W runie występują bardzo rzadkie na niżu gatunki roślin górskich, np. trybula lśniąca, liczydło górskie, manna gajowa, wiechlina odległokłosa, skrzyp olbrzymi, storczyk Fuchsa. W uroczysku „Babski Las” szczególnie cenne są fragmenty boru jodłowego oraz grądu z okazałymi dębami szypułkowymi. Ponadto w tej części Parku Krajobrazowego Stawki znajduję się szczególnie dobrze wykształcone fragmenty łęgu jesionowo-olszowego oraz olsu porzeczkowego w których bogatym runie występują m.in. kosaciec żółty, psianka słodkogórz, starzec kędzierzawy, rzeżucha niecierpek.
Jedyne zabytki architektury znajdują się w Żurawiu (nieopodal Parku Krajobrazowego, w otulinie). Murowany kościół z 1470 r., później kilkukrotnie przebudowany (w XIX i XX w.), obecnie bezstylowy. Istnieje też barokowa kaplica cmentarna z ok. 1702 roku, z oryginalną kopułą nad prezbiterium.
Parki Krajobrazowe w Województwie Śląskim na mapie
Położenie
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Wody
Szata roślinna
Świat zwierząt
Formy ochrony przyrody
Walory kulturowe
Mapa
alt="PKBM kamieniołom w Kozach" width="600" height="450" />
Park Krajobrazowy Beskidu Ma
